Het toekomstige Belgische onderzoeksschip Belgica werd op 11 februari 2020 voor het eerst te water gelaten vanuit de scheepswerf Freire Shipyard in Vigo, Spanje. Een belangrijke mijlpaal die volgt op de kiellegging, het equivalent van de eerstesteenlegging bij een gebouw, net geen jaar geleden. De ceremonie vond plaats in aanwezigheid van de verschillende projectpartners: de scheepswerf, het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO), Defensie en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN). Nu wordt het schip verder afgewerkt en voorzien van alle nodige uitrusting en apparatuur. De oplevering van het schip in Zeebrugge is voorzien in het laatste kwartaal van dit jaar. Dan wordt het officieel in de vaart genomen. De kostprijs van het project bedraagt ongeveer 54 miljoen euro (BTW inbegrepen).
De eerste tewaterlating van een nieuw schip (waarbij het schip letterlijk voor het eerst van het land naar het water wordt overgebracht) geldt steeds als een heuglijk feit, dat wordt gevierd met een formele ceremonie. Deze omvat onder meer speeches van de verschillende projectpartners aan Spaanse en Belgische zijde, de eigenlijke tewaterlating, het tekenen van het ereboek (book of honour) en het uitwisselen van geschenken.
Na een welkomstwoord door de heer Guillermo Freire, General Manager van Freire Shipyard, richtten de vertegenwoordigers van de Belgische delegatie als eersten het woord tot de aanwezigen. De heer Pierre Bruyere, Voorzitter van het Directiecomité van BELSPO, schetste het traject dat leidde tot de huidige samenwerking en het contract met Freire Shipyard, en benadrukte dat we in 2020 ook 50 jaar van voortgezette financiering van de mariene wetenschappen via de onderzoeksprogramma’s van BELSPO vieren. De komst van de nieuwe RV Belgica zal een hoogtepunt van deze viering zijn. Mevrouw Patricia Supply, Algemeen Directeur van het KBIN, legde onder meer de nadruk op de lange historie van zeewetenschappelijk onderzoek aan dit instituut. Vele mijlpalen passeerden daarbij de revue: van de eerste Belgische Antarctica-expeditie (1897-1899) onder leiding van Adrien de Gerlache, over de eerste gestandaardiseerde staalnames van de Belgische mariene fauna (1898-1939) door Gustave Gilson, tot het onderbrengen van de wetenschappelijke dienst BMM (Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee) binnen het KBIN in 1997. Divisie-Admiraal Yves Dupont, hoofd van de afdeling Systemen van de Algemene Directie Material Resources van Defensie, loofde vervolgens de wijze waarop de nauwe samenwerking van de voorbije jaren in het kader van de huidige RV Belgica tot een toenemende kennis van de zee leidde, die ook bijdraagt tot het welslagen van de activiteiten van de Marine. Ook de kennis die de nieuwe RV Belgica zal vergaren, en de voortgezette uitwisseling van wetenschappelijke en militaire informatie, zal in dit verband onontbeerlijk blijven.
Tot slot feliciteerden de Belgische vertegenwoordigers Freire Shipyard niet enkel met de succesvolle manier waarop zij het nieuwe RV Belgica project uitvoeren, maar ook met de 125e verjaardag van de sheepswerf, die eveneens in 2020 wordt gevierd.
Achtergrond en mijlpalen van het bouw- en naamgevingsproces
Na 36 jaar dienst, met meer dan 1.000 wetenschappelijke expedities en meer dan 900.000 afgelegde kilometers op de teller (>22,5 keer rond de aarde), was het huidige Belgische oceanografisch onderzoeksschip A962 Belgica (bouwjaar 1984) aan vervanging toe. Daarom nam de federale regering op 28 oktober 2016 de beslissing om een nieuw modern onderzoeksschip te laten bouwen. De opdracht voor het ontwerp en de bouw van het schip werd door de Minister van Wetenschapsbeleid toegewezen aan de Spaanse scheepswerf Freire Shipyard (Vigo) en de Noorse scheepsdesigner Rolls-Royce Marine AS (dat intussen onderdeel werd van het Noorse Kongsberg Maritime).
De Algemene Directie Material Resources (DG MR) bij Defensie beschikt over een solide kennis wat aanbestedingen aangaat. De laatste aankoop van twee nieuwe patrouilleschepen en de vernieuwingen van o.a. de mine counter measure capaciteit sloten goed aan bij de verwerving van dit nieuwe onderzoeksschip. Het sprak dan ook voor zich dat Defensie en Wetenschapsbeleid voor de verwerving en de opvolging van het ontwerp- en bouwproces verder nauw samenwerkten. Sinds de gunning van het contract werd heel wat gerealiseerd: de gedetailleerde plannen van het schip werden uitgetekend, schaalmodellen werden uitgetest, en op 13 februari 2019 werd gestart met het snijden van het staal voor de bouw van het nieuwe schip. Op 27 maart 2019 vond de kiellegging plaats. Minder dan een jaar later kan de nieuwe RV Belgica voor het eerst te water worden gelaten! Nadien wordt het schip verder afgewerkt en voorzien van alle nodige uitrusting en apparatuur. Eind 2020 zal het zoals voorzien in de planning opgeleverd worden in de thuishaven Zeebrugge om de mariene onderzoeksgemeenschap te ondersteunen voor de komende dertig jaren. Na 36 jaar trouwe diensten zal de huidige RV Belgica dan voorgoed zijn onderzoeksactiviteiten beëindigen.
Intussen werd ook de naam van het Belgische oceanografische schip bepaald. Na een naamgevingswedstrijd met verschillende fasen (indienen van voorstellen door secundaire scholen, eerste selectie van ontvankelijke namen door een professionele jury, gevolgd door publieke online stemming) werd duidelijk dat het nieuwe schip de Belgische traditie zal eren en ook als RV Belgica door het leven zal gaan. De Federale minister van Wetenschapsbeleid kondigde dit op 25 april 2019 aan in aanwezigheid van de winnende klas 1LA van Athénée Maurice Destenay in Luik, waarop leerlingen en minister konden genieten van een zeereis met de huidige A 962 Belgica.
Toekomst van de nieuwe RV Belgica
In vergelijking met zijn voorganger is de nieuwe RV Belgica groter (71,4 m lang t.o.v. 50 m) en biedt het meer ruimte aan de wetenschappers (een verdubbeling aan laboratoriumruimte met een capaciteit om tot 28 wetenschappers aan boord te nemen). De nieuwe RV Belgica zal de navolging van de nationale en internationale verplichtingen van ons land garanderen en de continuïteit in de ondersteuning van mariene wetenschappen verzekeren. Op deze manier zet de nieuwe RV Belgica de belangrijke rol van de huidge A962 Belgica verder bij het opvolgen (monitoren) van de staat van de Belgische en omringende mariene wateren, alsook bij fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.
De nieuwe Belgica wordt ook uitgerust met de modernste wetenschappelijke apparatuur die onder meer toelaat om stalen te nemen tot op een diepte van 5.000 m. Het nieuwe schip zal ook een stil schip zijn (belangrijk voor o.a. visserijonderzoek) met een lichte ijsversterking om tijdens de zomer onderzoek te kunnen doen in Arctische gebieden. Hoewel de Noordzee het belangrijkste focusgebied van het nieuwe schip blijft, strekt het onderzoeksgebied zich verder uit ten opzichte van de huidige RV Belgica: noordwaarts tot boven de noordpoolcirkel, verder naar het zuiden inclusief de Middellandse Zee en Zwarte Zee en westwaarts naar de Atlantische Oceaan. Het schip zal over een autonomie van 30 dagen beschikken en jaarlijks tot circa 300 dagen op zee onderzoek uitvoeren.
Internationale dimensie
Ook de internationale dimensie van wetenschap zal de nodige aandacht krijgen bij de invulling van de agenda van de nieuwe RV Belgica. Net zoals de huidige RV Belgica in deze context reeds onderdeel van het Europese EUROFLEETS-netwerk vormde (waarin internationale wetenschappers scheepstijd op buitenlandse onderzoeksschepen kunnen verkrijgen), zal ook de nieuwe RV Belgica actief blijven binnen dit netwerk. Ook onder de paraplu van de European Marine Board werkte België (in dit dossier vertegenwoordigd door Dr. Lieven Naudts, ‘New RV’ projectverantwoordelijke voor het KBIN) mee aan een studie over de status van de Europese vloot van onderzoeksschepen, en bepaalt het mee de sleutelrol die deze schepen nu en in de toekomst spelen in het streven naar een beter begrip van de oceanen, de functies die deze voor ons kunnen vervullen, en de randvoorwaarden binnen dewelke menselijke activiteiten kunnen worden toegestaan. Een ‘European Marine Board Position Paper’ over deze thematiek werd in de herfst van 2019 gepubliceerd. Dr. Naudts neemt sinds juni 2019 ook de functie van voorzitter van de Europese onderzoeksschipbeheerders (European Research Vessel Operators – ERVO) waar.
Dankzij de nieuwe RV Belgica en de Europese omkadering blijft België mee op de voorgrond van de zeegerelateerde wetenschap en technologie, en helpt het verzekeren dat Europa een wereldleider kan blijven in zeewetenschap en exploratie.
Het project ‘NewRV’ kwam tot stand dankzij de samenwerking tussen het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), het Ministerie van Defensie en het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO). De nieuwe Belgica zal eigendom zijn van de Belgische Staat, vertegenwoordigd door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO). Het operationeel beheer zal worden voorzien door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) in samenwerking met Defensie en een private operator.
Meer informatie over het project ‘NewRV’ en de technische specificaties van het nieuwe schip kan worden geraadpleegd op http://www.belspo.be/NewRV, waar ook het bouwproces kan worden gevolgd.