Op maandag 17 februari werd bij het C-Power windpark in de Belgische wateren een gewone vinvis gezien. Dit betreft de eerste door beelden bevestigde waarneming van een levend individu van deze soort in België in recente tijden.
Het was ongetwijfeld schrikken toen een medewerker van het C-Power windpark op maandag 17 februari een grote walvisachtige opmerkte in het windpark, op een afstand van enkele tientallen kilometers van de Belgische kust. Het dier kon worden gefilmd en de beelden werden overgemaakt aan het Instituut voor Natuurwetenschappen dat de opvolging van de effecten van offshore windparken op het mariene milieu coördineert. De beelden lieten toe het dier te identificeren als een gewone vinvis (Balaenoptera physalus), een mager lijkend individu.
Hoe zeldzaam?
Alle vinvissen die tot nu toe in België werden gezien, en waarvan bevestigd werd dat het gewone vinvissen waren, betroffen dode exemplaren. Een waarneming van de gewone vinvis bij het C-Power windpark is dus heel uitzonderlijk. Het gaat om het eerste door beelden bevestigde geval van een levend individu in de Belgische wateren.
In de 20e eeuw werden aan de Belgische kust drie strandingen van gewone vinvissen geregistreerd. Sterk ontbonden exemplaren spoelden aan in 1939 en 1978, gevolgd door de strandingen van een een recent overleden dier in november 1997 (Oostende). Van een aangespoeld stuk huid met keelgroeven in september 1994 (eveneens in Oostende) kan niet met zekerheid worden beweerd dat het van een gewone vinvis afkomstig was.
Hoewel uit de 21e eeuw zes Belgische gevallen bekend zijn betrof het ook dan steeds dode dieren. Vier keer ging het om aangevaren vinvissen op de bulb van grote schepen. De eerste werd enkel op zee waargenomen (7 juni 2004), de overige drie werden aangetroffen bij het binnenlopen van de schepen in havens (22 september 2009 Antwerpen, 9 november 2015 Gent, 29 augustus 2023 Antwerpen).
Een kadaver dat op 24 oktober 2018 werd waargenomen op zee spoelde op 25 oktober gecontroleerd aan in De Haan, en op 30 september 2022 dreef een dood dier langs de Belgische kust om op 2 oktober aan te spoelen in het Nederlandse Westkapelle.
Een oceaanreus met asymmetrische kleuring
Met een lengte van maximaal 27 meter is de gewone vinvis de op een na grootste walvisachtige en daarmee ook de op een na grootste diersoort op aarde. Alleen de blauwe vinvis is groter. De gewone vinvis is bruinachtig grijs op de rugzijde en wit op de buikzijde. Opvallend is de asymmetrische kleuring van de kop. De linkeronderkaak is donker, terwijl de rechteronderkaak een witte of lichtgrijze kleur heeft. Op de beelden van het dier waargenomen in het C-Power windpark is de witte rechteronderkaak net zichtbaar.
Net als veel andere grote vinvissen is de gewone vinvis een kosmopolitische soort. Dit betekent dat hij voorkomt in alle grote oceanen en in wateren van de polen tot de tropen. De soort voedt zich met krill, scholen vissen en pijlinktvissen. In de ondiepe Noordzee heeft de soort niet veel te zoeken. Hoewel gewone vinvissen doorgaans in het zomerseizoen noordelijke voedselgebieden bezoeken en in het winterseizoen naar zuidelijke voorplantingsgebieden trekken, is het algemene migratiepatroon in de Atlantische Oceaan niet goed begrepen. Bovendien blijven sommige gewone vinvissen het hele jaar door op de hogere breedtegraden.
Toename van Belgische gevallen
De populatie gewone vinvissen in het Noord-Atlantische gebied herstelt langzaam van het historische dieptepunt dat de walvisjacht veroorzaakte. Enkel Japan, Noorwegen en IJsland staan de walvisjacht nog toe. Een groter aantal vinvissen in de diepere Atlantische wateren vergroot de kans op een verdwaald exemplaar in de ondiepe Noordzee.
Daarnaast draagt de stijging van het aantal schepen op zee bij aan een stijgend aantal incidenten met grote zeezoogdieren. Een aanzienlijk deel van de gewone vinvissen die bij ons terecht kwamen waren gestorven als gevolg van aanvaringen met grote schepen, ongetwijfeld buiten de Belgische wateren.
Tot slot nam de meldingskans van bijzondere mariene fauna – dood of levend – in de voorbije decennia sterk toe door een groter aantal mensen op zee en het gemak waarop waarnemingen, foto’s en filmpjes nu kunnen gedeeld worden.
