Schorren behoren tot de krachtigste natuurlijke verdedigingslinies tegen de stijgende zeespiegel. Ze fungeren als natuurlijke barrières die kusten beschermen tegen erosie en overstromingen. Maar nieuw onderzoek werpt een verrassend licht op hun kwetsbaarheid: dichte begroeiing maakt schorren juist gevoeliger voor zeespiegelstijging, omdat de planten de verspreiding van sediment belemmeren.
Een team onderzoekers onder leiding van Olivier Gourgue en Jean-Philippe Belliard van de Universiteit Antwerpen (Global Change Ecology Centre, vakgroep Ecosphere) en het Instituut voor Natuurwetenschappen gebruikte geavanceerde computermodellen om te onderzoeken hoe schorrenlandschappen zich op lange termijn ontwikkelen. Hun bevindingen zijn gepubliceerd in Limnology and Oceanography Letters.
De resultaten zijn opmerkelijk: hoewel dichte vegetatie sediment opvangt in de buurt van geulen, verhindert ze de aanvoer ervan naar de binnenste delen van het schor. Het gevolg? In plaats van een gelijkmatige verspreiding over het gebied, blijft het sediment geconcentreerd aan de randen van de geulen. Hierdoor worden de binnenste delen van het schor relatief lager, wat het ecosysteem kwetsbaarder maakt voor de stijgende zeespiegel.
Deze bevindingen stellen een breed aanvaard idee ter discussie: dat meer en dichtere vegetatie altijd gunstig is voor de overlevingskansen van schorren bij milieuveranderingen. Door aan te tonen hoe plantendichtheid sedimenttransport beïnvloedt, benadrukt de studie de complexiteit van het natuurlijke evenwicht.
Schorren en stijgende zeeën
Voor deze studie werd een krachtig numeriek model genaamd ‘Demeter’ ingezet, waarmee de evolutie van schorren gedurende 200 jaar onder verschillende vegetatiecondities werd gesimuleerd. Dit stelde de onderzoekers in staat om de invloed van vegetatie op sedimentverplaatsing te isoleren, iets wat in het veld moeilijk te meten is.
De modelvoorspellingen werden later bevestigd door waarnemingen in China, waar kustgebieden met dichte plantengroei dezelfde ongelijke sedimentpatronen vertonen. Deze veldgegevens zijn gepubliceerd in Global Change Biology. Door modelonderzoek te combineren met waarnemingen in het veld, schetsten de onderzoekers een vollediger beeld van hoe schorren functioneren doorheen de tijd.
Schorren zijn cruciaal voor kustbescherming, biodiversiteit en koolstofopslag. Als ze hun hoogte niet kunnen behouden ten opzichte van de stijgende zee, dreigen ze te verdwijnen. Dat zou leiden tot meer kusterosie, verlies aan biodiversiteit en minder koolstofopslag.
Balans tussen sediment en vegetatie
De studie onderstreept dat natuurbehoud meer vereist dan simpelweg extra vegetatie aanplanten. Het is essentieel om het volledige sedimenttransportsysteem te begrijpen en ervoor te zorgen dat schorren voldoende materiaal ontvangen om in een gezond tempo te kunnen groeien. Dit heeft belangrijke implicaties voor beleidsmakers en natuurbeschermers.
Olivier Gourgue benadrukt: “Herstelprojecten voor kustgebieden richten zich vaak op het aanplanten van zoveel mogelijk vegetatie om wetlands te stabiliseren. Onze resultaten tonen echter aan dat een mix van plantendichtheden of het toelaten van natuurlijke processen mogelijk effectiever is op lange termijn.”
Bovendien is het cruciaal dat de aanvoer van sediment verzekerd blijft. Menselijke ingrepen zoals het afdammen van rivieren en het baggeren van vaarwegen kunnen de sedimenttoevoer beperken, wat het voortbestaan en de beschermende functie van schorren in gevaar brengt.
Door beter inzicht te krijgen in de delicate balans tussen vegetatie en sedimenttransport kunnen we deze essentiële ecosystemen en hun waardevolle functies voor mens en natuur beter beschermen.
De studie in Limnology and Oceanography Letters is het resultaat van een samenwerking tussen onderzoekers van de ECOSPHERE Research Group van de Universiteit Antwerpen (België), het Department of Earth and Environment van Boston University (VS), de Operationele Directie Natuurlijk Milieu van het Instituut voor Natuurwetenschappen (België) en de afdeling Fysische Geografie van de Universiteit Utrecht (Nederland). Voor de publicatie in Global Change Biology werkten de Belgische onderzoekers samen met collega’s van het State Key Laboratory of Water Environment Simulation van Beijing Normal University, het Environmental Research Center van Duke Kunshan University en het State Key Laboratory of Estuarine and Coastal Research van East China Normal University (China).