Een nieuwe Future Science Brief van de European Marine Board, onder leiding van professor dr. Sylvia Sander van het GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research Kiel, waarschuwt dat duurzaam beheer van diepzee-ecosystemen onmogelijk is zonder beter begrip ervan. Het rapport, gelanceerd op 11 april 2025 via een online webinar, benadrukt de dringende noodzaak van gerichte onderzoeksinspanningen en beleidsmaatregelen om deze essentiële maar grotendeels onontgonnen omgevingen te beschermen.
De diepzee, in dit rapport gedefinieerd als water en zeebodem dieper dan 200 meter, beslaat ongeveer 90% van het oceaanvolume. Ze speelt een cruciale rol in biodiversiteit, klimaatregulatie en de wereldwijde koolstofcyclus. Toch wordt dit uitgestrekte gebied steeds meer bedreigd door olie-exploitatie, visserij, mijnbouw en klimaatverandering.
De Deep Sea and Ocean Health Working Group van de European Marine Board, bestaande uit elf onderzoekers, presenteert tien belangrijke aanbevelingen voor duurzaam beheer en behoud. Deze omvatten onder meer het opzetten van een internationaal wetenschappelijk comité, verbetering van milieueffectrapportages, investeren in langdurige monitoring, versterken van educatie en technologische overdracht, en toepassing van FAIR-data principes (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable).
“De oceaan is een verbonden systeem,” zegt professor Sander. “De diepzee kan niet los worden gezien van de rest van het mariene milieu.”
Ooit beschouwd als onleefbaar, weten we nu dat de diepzee complexe ecosystemen herbergt, waaronder hydrothermale bronnen en abyssale vlaktes. Toch blijft veel onbekend. Naar schatting is 90% van de diepzeeorganismen nog niet beschreven, en er bestaan nog steeds grote wetenschappelijke kennishiaten op het gebied van fysische oceanografie, mariene geochemie en ecosysteemfuncties.
Technologische uitdagingen belemmeren bovendien het verzamelen van data. Huidige monitoringssystemen zijn vaak niet geschikt voor extreme dieptes, wat het moeilijk maakt om de gevolgen van bijvoorbeeld diepzeemijnbouw goed te volgen. Inzicht in deze systemen is cruciaal voor wetenschappelijk onderbouwde en duurzame besluitvorming.
Menselijke activiteiten verstoren de diepzee nu al. Klimaatverandering versnelt opwarming, verzuring en zuurstofverlies. Overexploitatie van mariene hulpbronnen voegt extra druk toe. Aangezien de oceaan CO₂ opslaat, meer dan de helft van de zuurstof op aarde produceert en leven ondersteunt, vormt haar aantasting een wereldwijde bedreiging.
De auteurs beschouwen 2025 als een cruciaal moment voor oceaangezondheid. Het behalen van een netto nuluitstoot tegen 2050 en het nu tegengaan van biodiversiteitsverlies zijn noodzakelijk om onomkeerbare schade te voorkomen. “Klimaatverandering is een van de meest verontrustende bedreigingen voor het leven op aarde,” aldus Sander. “In combinatie met biodiversiteitsverlies kan dit de oceaansystemen permanent ontwrichten.”
Volgens het rapport heeft Europa een unieke kans om het voortouw te nemen. Via internationale samenwerking en financiering van transdisciplinair onderzoek kan de EU wereldwijd diepzeebescherming aanjagen. Dit omvat ook steun aan ondervertegenwoordigde landen en erkenning van wetenschap als mensenrecht.
Alleen door wereldwijde samenwerking en verhoogde wetenschappelijke investeringen kunnen we de diepzee, en de bredere ocean, behouden voor toekomstige generaties.
Download de publicatie hier.
Het Instituut voor Natuurwetenschappen zet ook in op onderzoek naar de ecologische opbouw en functionering van de diepzee. Ook het inschatten van de potentiële impact van menselijke activiteiten en het formuleren van daaraan gerelateerd beleidsadvies, krijgen daarbij aandacht.
De Belgische Federale Staat wordt in de European Marine Board (EMB) vertegenwoordigd door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO) en in het EMB Communication Panel door het Instituut voor Natuurwetenschappen.