Ter gelegenheid van haar 160ste verjaardag organiseert de Italiaanse kustwacht dit jaar drie prestigieuze bijeenkomsten te Rome: de plenaire conferentie van het ECGFF (European Coast Guard Functions Forum), het MCGFF (Mediterranean Coast Guard Forum) en de GCGS (Global Coast Guard Summit).
De voorzitters van het beleidsorgaan Kustwacht, Piet Pieters en Nathalie Balcaen, vertegenwoordigen de 17 kustwachtpartners, waaronder ook de wetenschappelijke dienst ‘Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee (BMM) van het Instituut voor Natuurwetenschappen, en worden ondersteund door secretaris Eefje Deweer.
Ocean Pact
Een krachtige boodschap kwam van D.C. Charlina Vitcheva van de Europese Commissie (DG MARE): “Keeping our seas clean, safe and secure is our common objective, because the Ocean is a vital component of our planet.”
Ze verwees naar het ‘EU Ocean Pact’, voorgesteld door Ursula von der Leyen in juni 2025 in Nice. Dankzij haar inzet kreeg het pact een prominente plaats op de politieke agenda. Binnen dit pact wordt maritieme veiligheid beschouwd als het fundament voor de zes andere pijlers. Zonder veilige zeeën zijn duurzame economische ontwikkeling, milieubescherming en internationale samenwerking immers niet mogelijk.
Technologische vooruitgang en juridische uitdagingen
In de namiddag vond een rondetafelgesprek plaats met vertegenwoordigers van de Europese Commissie en drie agentschappen. De discussie draaide rond toekomstige uitdagingen en de integratie van nieuwe technologieën zoals RPAS (drones), MASS (autonome schepen) en AI-gebaseerde tools, evenals de bijbehorende wetgeving.
Er werd benadrukt hoe kleine stappen tot grote vooruitgang leiden. Wat enkele jaren geleden nog ondenkbaar was, zoals het inzetten van drones bij regionale operaties, is vandaag al realiteit op meerdere locaties. Maar er is nog veel werk, in het nieuwere segment van onderwaterdrones is er nog veel marge voor verdere ontwikkeling.
België als voorbeeld
België werd meermaals positief aangehaald binnen het ECGFF, onder andere als voorbeeld in de Multipurpose Maritime Operation, het EU Exchange Program, de Greening Award (waar het Belgische programma voor luchttoezicht in 2024 nog werd bekroond met de ‘Special Commendation for Sustainable Impact’), en het Oliviaproject.
Internationale samenwerking in opleidingen voor kustwachtmedewerkers
De Belgische delegatie werd uitgenodigd om het Mediterranean Coast guard forum als waarnemer bij te wonen, wat een waardevolle inkijk bood in de internationale inspanningen met betrekking tot organisatie van opleidingen.
Een eerste onderdeel van het forum was de presentatie van opleidingsprogramma’s van gerenommeerde instellingen zoals de World Maritime University (WMU) in Zweden, het International Maritime Law Institute (IMLI) in Malta, de World Wide Academy van de International Organization for Marine Aids to Navigation (IALA), en de International Labour Organization (ILO). Deze instellingen bieden gespecialiseerde opleidingen aan die gericht zijn op maritieme veiligheid, wetgeving en navigatiehulpmiddelen.
In een tweede luik van het forum werd gefocust op internationale en Europese capaciteitsopbouwprogramma’s in niet Europese landen zoals Somalië, Libië, Egypte en Libanon. Deze programma’s zijn erop gericht om lokale kustwachtstructuren te versterken en duurzame samenwerking te bevorderen.
Tot slot werden ook meer technische opleidingen voorgesteld. Zo presenteerde de Italiaanse Kustwacht haar trainingsprogramma voor ‘rescue swimmers’ en SASEMAR, opleidingscentrum in Spanje gaf toelichting bij de opleiding van VTS/VTMS-personeel. EMSA stelde haar opleiding voor sulphur emission control area (SECA) -inspecteurs voor, aangezien de middellandse zee sinds 1 mei 2025 onderhevig is aan striktere regelgeving. Voorgemelde initiatieven streven naar uniforme standaarden en geharmoniseerde curricula, zodat gecertificeerde professionals efficiënt kunnen opereren binnen een internationale maritieme context.
Internationale samenwerking voor een gezonde en veilige oceaan
Tijdens de Global Coastguard Summit kwamen maar liefst 110 delegaties van over de hele wereld samen om te spreken over de toekomst van onze oceanen. Onder het thema ‘Ocean Health and Safety: From Prevention to Response’ werd duidelijk dat decarbonisatie geen doel op zich is, maar een middel om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Het belang van het ratificeren van het HNS-verdrag werd benadrukt, vooral gezien die opkomst van nieuwe brandstoffen. Vertegenwoordigers uit de technologie- en verzekeringssector onderstreepten dat we gezamenlijke belangen hebben en dat samenwerking essentieel is. Een bijzonder moment was de toespraak van de Italiaanse premier, Meloni. Zij stelt dat er geen andere keuze is dan over te gaan tot onmiddellijke actie om de maritieme uitdagingen van vandaag en morgen aan te pakken.
Innovatie en bewustzijn in een complexe maritieme omgeving
De summit bood ook inzichten in Maritime Domain Awareness in een tijdperk van hybride dreigingen. Delegaties werden aangemoedigd om hun processen te blijven vernieuwen en aan te passen aan technologische vooruitgang. Canada presenteerde hun vloot met onder meer hybride vaartuigen, terwijl de VS liet zien hoe AI kan bijdragen aan snellere en effectievere zoek- en reddingsoperaties. Daarbij werd duidelijk dat technologische innovatie slechts één kant van de medaille is; culturele verandering binnen organisaties is minstens zo belangrijk. EFCA benadrukte het belang van samenwerking, efficiëntie en betrouwbare data, waarbij menselijke supervisie cruciaal blijft. Jordanië toonde hoe zij met drones en een nieuw operationeel centrum de Golf van Akaba bewaken en vissers registreren die geen radar of AIS gebruiken. Overal klonk dezelfde boodschap: kunstmatige intelligentie biedt enorme kansen, maar moet altijd in dienst staan van de missie – het redden van levens en het beschermen van onze maritieme domeinen.
Internationale samenwerking versterkt maritieme rechtshandhaving
Op de tweede dag van de Global Coastguard Summit stond de versterking van wetshandhavingscapaciteiten in het maritieme domein centraal. Bangladesh presenteerde een nationale en regionale AI-strategie om maritieme criminaliteit te bestrijden, waarbij technologie wordt ingezet voor veerkrachtige en toekomstgerichte oplossingen. Argentinië deelde haar aanpak voor veiligheid op zee, terwijl Kenia de nadruk legde op opleiding en operationele efficiëntie binnen haar kustwacht. Er werd ook stilgestaan bij d unieke uitdagingen van de Caribische regio en hoe deze een wereldwijde impact hebben. Uruguay koppelde maritieme rechtshandhaving aan klimaatverandering en oceaangezondheid, en benadrukte het belang van milieubescherming binnen hun kustwachtfuncties.
Best practices voor veiligheid op zee
De Turkse kustwacht toonde hoe onbemande luchtvaartuigen (UAV’s) worden ingezet voor rechtshandhaving, wat nieuwe kosten-efficiënte mogelijkheden biedt voor toezicht en interventie. Japan lichtte hun strategie toe die bestaat uit handhaving, coördinatie en internationale samenwerking. Denemarken gaf een overzicht van de thema’s die de laatste jaren behandeld werden tijdens het North Atlantic Forum. Tot slot presenteerde Australië de HACGAM (Heads of Asian Coast Guard agencies meeting) – strategie , door het opzetten van een gezamenlijke visie 2030. De sessies onderstreepten dat effectieve maritieme rechtshandhaving niet alleen draait om technologie, maar ook om gedeelde normen, opleiding en internationale solidariteit.