OD Nature News

Terwijl België zich ontpopte tot een wereldleider in de offshore windindustrie, ontwikkelden de Belgische wetenschappers die de milieu-impact van offshore windparken monitoren ook een uitgebreide kennis en expertise. Kort na de voltooiing van de eerste Belgische offshore windzone (de grootste ter wereld die operationeel is), presenteert het monitoringconsortium zijn meest recente conclusies en aanbevelingen in een nieuw rapport. Verschillende componenten van het mariene ecosysteem worden op verschillende manieren beïnvloed. De impact op het milieu is dan ook geen zwart-wit verhaal. Het in evenwicht brengen van de energie- en biodiversiteitscrisissen werd nooit verwacht een gemakkelijke taak te zijn. De monitoring gaat door, evenals de ontwikkeling van mitigerende maatregelen waar nodig.

De Europese Commissie legt doelstellingen op voor de bijdrage van hernieuwbare energiebronnen aan de totale elektriciteitsproductie van alle lidstaten (Richtlijn 2009/28/EG). Voor België moest tegen 2020 13 % van het totale energieverbruik worden gedekt door hernieuwbare energie. Offshore windparken in het Belgische deel van de Noordzee leveren een belangrijke bijdrage. Een eerste zone van 238 km² langs de grens met Nederland werd gereserveerd voor windparken om dit doel te bereiken. Eind 2020, na 12 jaar bouwen, waren de windparken in deze zone klaar. In totaal zijn nu 399 turbines operationeel in acht windparken, met een geïnstalleerd vermogen van 2,26 Gigawatt (GW) en een productie van gemiddeld 8 TWh. Dit vertegenwoordigt ongeveer 10 % van de totale Belgische elektriciteitsvraag, of 50 % van de elektriciteitsbehoefte van alle Belgische huishoudens. Op dit moment zijn de bouw-werkzaamheden beëindigd, maar een tweede gebied voor hernieuwbare energie van 285 km² is voorzien in het nieuwe Marien Ruimtelijk Plan voor de periode 2020-2026, met de bedoeling een minimum van 2 GW toe te voegen aan de totale Belgische offshore windenergieproductiecapaciteit.

Evenwicht tussen de energie- en de biodiversiteitscrisissen

Het is een grote uitdaging om een evenwicht te vinden tussen de installatie van windparken op zee als maatregelen ter bestrijding van de energie/klimaatcrisis en aanvaardbare milieueffecten in het licht van de bestrijding van de biodiversiteitscrisis. Beide crisissen moeten worden aangepakt, maar binnen randvoorwaarden die de andere crisis niet verergeren. Er moet ook rekening mee worden gehouden dat de Belgische offshore windparken geen unieke gevallen zijn: op de schaal van de zuidelijke Noordzee zijn er ook offshore windparken voorzien in het aangrenzende Nederlandse Borssele-gebied (344 km²) en in de Franse Duinkerke-zone (122 km²). Cumulatieve ecologische effecten zullen de komende jaren dus een belangrijk aandachtspunt blijven. Alleen door nauw samen te werken naar het gemeenschappelijke doel om de productie van hernieuwbare energie met aanvaardbare ecologische effecten op te drijven, kunnen wetenschap, industrie en beleid gezamenlijk de uitdaging aangaan.

Vergunningen en monitoring

Vooraleer een windpark kan worden geïnstalleerd in de Belgische zeewateren, moeten de ontwikkelaars een domeinconcessie en een milieuvergunning bekomen. Deze vergunning legt een wetenschappelijk monitoringprogramma op om de effecten van het project op het mariene ecosysteem te beoordelen en bevat voorwaarden die bedoeld zijn om aspecten van de impact die als onaanvaardbaar worden beoordeeld, te minimaliseren en/of te verzachten. Het monitoringprogramma wordt uitgevoerd door het consortium WinMon.BE. Jaarverslagen die gericht zijn op mariene wetenschappers, beheerders, beleidsmakers en ontwikkelaars van offshore windparken worden gepubliceerd in de ‘Memoirs of the Marine Environment’-reeks van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

Het monitoringprogramma bestrijkt een breed scala aan ecosysteemcomponenten, van ongewervelden en vissen van zachte sedimenten en (kunstmatige) harde substraten tot zeevogels en zeezoogdieren, en hun interacties. Met andere woorden, de monitoring richt zich niet alleen op de kwantificering van de omvang van de effecten op de mariene ecosystemen, maar beoogt ook de oorzaak-gevolgrelaties van bepaalde effecten aan het licht te brengen.

Inzichten op lange termijn

Het nieuwste rapport ‘Environmental Impacts of Offshore Wind Farms in the Belgian Part of the North Sea. Empirical Evidence Inspiring Priority Monitoring, Research and Management’, presenteert een overzicht van de wetenschappelijke bevindingen van de Belgische opvolging van de omgevingsimpact van offshore windparken (WinMon.BE), gebaseerd op gegevens die tot en met 2019 zijn verzameld.

Omdat de verschillende bestudeerde ecosysteemcomponenten op verschillende manieren en op verschillende ruimtelijke en temporele schalen worden beïnvloed door de ontwikkeling van hernieuwbare energie op zee, kan de impact op het milieu niet worden samengevat als positief of negatief. De belangrijkste conclusies en aanbevelingen van de nieuwste studies zijn onder meer:

• Het gebruik van dubbele bubbelgordijnen is gedeeltelijk effectief gebleken om het onderwater-geluid bij de installatie van monopile-funderingen met een diameter van 8 m te verminderen tot een niveau dat in overeenstemming is met de nationale normen.
• Na een evaluatie van de naleving van de relevante milieuvergunningsvoorwaarden wordt een optimalisatie van het gebruik van akoestische afschrikmiddelen en geluidsbeperkende maatregelen aanbevolen, evenals het formaliseren van onderzoeken naar zeezoogdieren.
• Meer dan 80% van het geschatte aantal zeevogels dat met turbines in Belgische wateren in botsing komt, zijn grote meeuwen. De locatie van het windpark, de layout en de grootte van de turbines bepalen het verwachte aantal botsingen.
• Toekomstig onderzoek moet zich richten op specifieke aspecten van de impact op individuele vogels en populaties, en op mitigatie: correlatie tussen verstoring van zeevogels en kenmerken van windmolenparken, de bewegingen van grote meeuwen in en rond de windparken en een empirisch onderbouwd soortverdelingsmodel ter ondersteuning van de mariene ruimtelijke ordening.
• Sedimenten worden fijner en organisch verrijkt in de buurt van jacket funderingen, wat gepaard gaat met een grotere overvloed en diversiteit aan macrofauna. Typische kustsoorten uit productieve wateren koloniseren de nu fijnere sedimenten rond de turbines.
• Negen jaar na de bouw ziet men de eerste signalen dat windparken kunnen fungeren als refugium voor vissen die de voorkeur geven aan zachte sedimenten (bijv. schol), waarschijnlijk als gevolg van uitsluiting van de visserij en een verhoogde beschikbaarheid van voedsel, terwijl het rif-effect zich uitbreidt naar zachte sedimenten tussen de turbines (gekoloniseerd door invertebraten van harde substraten).
• Offshore windparken beïnvloeden de lokale voedselwebben vanaf de basis, waarbij de koloniserende fauna de primaire producenten reduceert, tot hogere trofische niveaus, waarbij verschillende vissoorten zich intensief voeden met de koloniserende fauna.

Toekomstige monitoring

Dat de eerste Belgische zone voor offshore windparken volledig is voltooid, betekent niet dat er nu een einde komt aan de monitoring. Hoewel het inzicht in de effecten van windturbines op het mariene milieu en zijn bewoners de afgelopen 10 jaar aanzienlijk is toegenomen, valt er nog veel te leren over de milieu-impact van offshore windparken op langere termijn. Om dat mogelijk te maken zal het huidige samenwerkingsmodel waarin wetenschappers en de offshore windindustrie de impact van de operationele fase van de windparken documenteren, actief blijven. “Voorbeelden van velden die we begonnen te verkennen maar waarover we nog niet kunnen rapporteren zijn de verbetering van de modellering van de aanvaringsrisico’s voor vogels en vleermuizen, het monitoren van de impact van continu onderwatergeluid dat wordt gegenereerd door operationele turbines, en de effecten op vispopulaties op langere termijn. Het blijft ook onbekend hoe de aangroeiende fauna op de windturbines verder zal evolueren en hoe waargenomen gedragsveranderingen de individuele fitheid, het voortplantingssucces en het overleven van zeedieren beïnvloeden”, zegt Steven Degraer, coördinator van het WinMon-consortium en hoofd van het Marine Ecology and Management team van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Degraer vervolgt: “De uitbreiding van de samenwerking zal ook toelaten om verder te evolueren op het vlak van het ontwerpen, testen en verbeteren van mitigerende maatregelen om de ongewenste effecten op het mariene ecosysteem rechtstreeks te beheren”.

Ook in de tweede Belgische offshore windzone zullen monitoringactiviteiten op dezelfde manier moeten worden opgestart zodra de bouw daar van start gaat. Het verzamelen van basisgegevens over de toestand van het mariene ecosysteem in dat gebied, waarop een toekomstige evaluatie van de veranderingen gebaseerd zal zijn, is reeds aan de gang. Bovendien vereisen de snel evoluerende technologie en bouwpraktijken een frequente herbeoordeling van eerder waargenomen effecten.

Intussen krijgt ook de Belgische expertise op het gebied van de monitoring van de milieu-impact van offshore windparken internationale aandacht. “Monitoringplannen die geïnspireerd zijn op de Belgische werkzaamheden worden zowel in Frankrijk als in de Verenigde Staten opgezet, zodat België niet alleen moet worden beschouwd als een wereldleider in de offshore windindustrie, maar ook in de monitoring van hun milieu-impact”. besluit Degraer.

 

Het Monitoring Programma WinMon.BE is een samenwerking tussen het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) en de Onderzoeksgroep Mariene Biologie van de Universiteit Gent, en wordt gecoördineerd door het Marine Ecology and Management Team (MARECO) van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

Op woensdag 13 januari 2021 controleerde vice-eersteminister en minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne in hoeverre schepen zich in het Belgisch deel van de Noordzee aan de geldende normen voor luchtvervuiling houden. Hij vloog daartoe mee met het Belgische Kustwachtvliegtuig. Door de toepassing van een ‘sniffer’-sensor in dit vliegtuig staat ons land bekend als een pionier in de internationale strijd tegen de luchtvervuiling boven zee. De sensor laat toe om op het terrein vervuilende componenten te meten in de uitstoot van schepen. Zwavelmetingen staan reeds sinds 2016 op het programma, sinds 2020 kunnen ook stikstofverbindingen worden gedetecteerd. Hiermee was België als eerste klaar om boven zee in te zetten op de controle op de beperkingen die vanaf 1 januari 2021 in de Noordzee gelden inzake de stikstofuitstoot van schepen.

De uitstoot van zwaveldioxiden (SO₂) en stikstofoxiden (NOx) door schepen draagt in belangrijke mate bij tot diverse gezondheids- en milieuproblematieken, zoals de vorming van fijn stof, de eutrofiëring (voedselverrijking door overmatige bemesting) van het leefmilieu (op land en zee) en de verzuring van drukbevaren kustregio’s. Ze geven ook aanleiding tot de vorming van het broeikasgas ozon, dat niet enkel bijdraagt tot de klimaatopwarming maar ook kan leiden tot aanzienlijke ademhalingsproblemen. Voldoende redenen om de strijd tegen de uitstoot van deze stoffen serieus te nemen!

Federale aandacht voor de strijd tegen luchtvervuiling

De Belgische Kustwacht gebruikt reeds sinds 2016 een zogenaamde ‘sniffer’-sensor aan boord van het vliegtuig van de BMM (Britten-Norman Islander, kenteken OO-MMM) dat boven zee wordt ingezet bij de controle op milieu- en nautische overtredingen. Deze sensor is een belangrijk instrument in de strijd tegen luchtvervuiling. België liep reeds internationaal in de kijker met betrekking tot de handhaving van de zwavelwetgeving, en breidde de unieke expertise in 2020 uit om voortaan ook het meten van stikstofverbindingen in de uitstoot van schepen op zee mogelijk te maken.

“Voor de aankoop van de stikstofsensor stelde mijn voorganger Philippe De Backer in 2019 een budget van € 70.000 ter beschikking van de Wetenschappelijke Dienst Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee (BMM) van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), dat zowel eigenaar als beheerder is van het Kustwachtvliegtuig. Ook in mijn beleid maken we van de strijd tegen luchtvervuiling boven zee een prioriteit en volgen we dit dossier nauwgezet op.” zegt minister Van Quickenborne.

Wanneer schepen met verdachte zwavel- of stikstofwaarden in de uitstoot worden gedetecteerd, wordt een rapport opgemaakt en bezorgd aan de haveninspectiediensten van de FOD Mobiliteit. Zij gaan vervolgens aan boord en onderwerpen het schip aan een uitgebreide controle. Indien onregelmatigeheden worden vastgesteld wordt een adminstratieve boete opgelegd. Door het targeten van verdachte schepen op basis van luchtmonitoring kunnen haveninspecties en staalnames gerichter worden uitgevoerd waardoor ze efficiënter worden.

Controlegebied voor stikstofemissies

Op 1 januari 2021 is in de Noordzee en Baltische Zee een emissiecontrolegebied voor stikstofoxiden (NO_x) in werking getreden. Dit zogenaamde NECA-gebied (Nitrogen Emmission Control Area) is onderdeel van het Internationaal Verdrag ter voorkoming van verontreiniging door schepen  (MARPOL), een verdrag van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO). Voorschrift 13 van de MARPOL Bijlage VI bepaalt de limieten van de NO_x-uitstoot voor scheepsdiesel-motoren, als hoeveelheid NOx per eenheid van motorvermogen (uitgedrukt in g NOx per kWh).

Er worden 3 emissieniveaus gedefinieerd op basis van de bouwdatum (kiellegging) van het schip, de zogenaamde Tiers. Schepen gebouwd tussen 2000 en 2011 moeten voldoen aan de Tier I-norm (maximaal 17g NOx/kWh), schepen gebouwd na 2011 zullen moeten voldoen aan de Tier II-norm (maximaal 14.4g NOx/kWh). Schepen die vanaf 2021 worden gebouwd moeten in het NECA-gebied voldoen aan de strengste NO_x-normen van Tier III (maximaal 3,4g NOx/kWh). Voor schepen gebouwd tussen 1990 en 2000 met een groot motorvermogen (>5000kW) of met een cilindergrootte groter dan 90l geldt ook de Tier I-norm. Voor oudere schepen werd geen norm vastgelegd. Het opzet is om tegen 2040 een graduele daling tot 80% te bekomen van de NO_x-uitstoot door schepen varend in deze en andere NECA gebieden.

Ook voor zwavel bestaan er controlegebieden met strenge normen, en geldt dat de Belgische mariene wateren sinds 2015 deel uitmaken van de Noordzee en Baltische Zee SECA-zone (Sulphur Emission Control Area). Omdat de NECA- en SECA-gebieden voor de Noordzee en Baltische Zee geografisch overeenstemmen, spreken we vanaf 2021 eenvoudigweg over het Noordzee en Baltische Zee ECA-gebied (zie kaart).

De NO_x-sensor

Wanneer een beperkend wettelijk kader niet gepaard gaat met afdoende controlemechanismen riskeren de regels uiteraard dode letter te blijven. Tot voor kort kon de NO_x-regelgeving enkel worden gehandhaafd door middel van de controle op het hebben van een geldig internationaal certificaat ter voorkoming van luchtverontreiniging, dat diende te worden beschouwd als voorlopig bewijs om vast te stellen of aan de voorschriften werd voldaan. Ook in hoeverre schepen die gebruik maken van emissiereductietechnieken (bv. een katalysator) hun apparatuur tijdig voor het binnenlopen van de ECA hadden geactiveerd, en of ze dus daadwerkelijk de stikstofvoorschriften naleefden, kon recent nog niet met zekerheid worden vastgesteld.

De nieuwe technologie van de stikstofsensor brengt verandering in deze situatie. Voor het eerst kunnen nauwkeurige NO_x-controles boven zee worden uitgevoerd, en kunnen niet-conforme schepen worden geidentificeerd met echte metingen als bewijslast.

Testresultaten en toekomstperspectieven

De NOx-sensor werd tijdens de tweede helft van 2020 uitvoerig getest. “Tijdens 25 vluchten konden we in de Belgische wateren met success de stikstofuitstoot van maar liefst 394 schepen bepalen!” verduidelijkt Ward Van Roy, één van de operatoren van het Kustwachtvliegtuig. Van de gemonitorde schepen was ongeveer de helft gebouwd tussen 2000 en 2011, voor een derde was dat recenter dan 2011. De resterende schepen dateerden van voor 2000. “We constateerden hierbij dat de grote meerderheid van de gecontroleerde schepen die vanaf 2021 aan de normen van Tier I en Tier II moeten voldoen reeds in overeenstemming was met deze regels, maar documenteerden ook enkele schepen met stikstofconcentraties in de uitstoot die meer dan het dubbele van de grenswaarde bedroegen. We zijn benieuwd of dit ook na het activeren van de NECA op 1 januari 2021 het geval zal blijven.” voegt Van Roy toe.

Minister Van Quickenborne besluit: “België was klaar om vanaf 1 januari 2021 haar handhavingsrol ook op het vlak van stikstofemissies uit te voeren. De eerste resultaten mogen een groot succes worden genoemd, en geven vertrouwen dat we een enorme hoeveelheid informatie zullen kunnen verzamelen over de stikstofemissie van schepen op zee. Intussen heb ik ook middelen vrijgemaakt voor de aankoop van een sensor die de uitstoot van ‘zwarte koolstof’ kan meten. Die wordt later in 2021 toegevoegd aan de uitrusting van het vliegtuig en zal resultaten opleveren die bijdragen tot het uitwerken van de nodige regelgeving binnen de IMO. We streven naar 55% daling tegen 2030 en klimaatneutraliteit tegen 2050. Op deze manier bouwen we de Belgische pioniersrol in de strijd tegen luchtvervuiling door scheepsemissies op zee verder uit.”

Op dinsdag 24 november 2020 organiseerden het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), de Universiteit Gent en het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) gezamenlijk de eerste Belgian Flat Oyster Day, als een online evenement.

Tijdens het evenement werd veel informatie over verschillende aspecten van het herstel en de aquacultuur van platte oesters gepresenteerd. Het evenement toonde aan dat er in België belangstelling bestaat voor platte oesters, wat ook werd geïllustreerd door het grote publiek (60+) dat het evenement heeft bijgewoond.

Een verslag van het evenement werd samengesteld, met daarin de bio van de sprekers en de samenvatting van de presentaties. Ook de resultaten van de vraag-en-antwoord en enquête-sessies werden opgenomen. Het verslag kan hier worden geraadpleegd: Report_Belgian_Flat_Oyster_Day2020_Final.

 

 

De presentaties (in het Engels) zijn ook beschikbaar onder de volgende links (de links staan ook in het verslag).

Restoration of flat oyster reefs in Europe – Bernadette Pogoda (AWINORA)

Flat oyster aquaculture in Europe. An overview – Bérenger Colsoul (AWI)

Legal (environmental) requirements for flat oyster introduction in Belgium – Jan Haelters (RBINS)

Animal health requirements for flat oysters’ movements – Chantal Rettigner (FASFC)

Restoration of flat oyster reefs. Vision on nature restoration – Yana Deschutter (FPS Environment)

Past projects – Value@Sea (EMFF) – Daan Delbare (ILVO)

Ongoing projects – SYMAPA (Blue Cluster) – Bert Groenendaal (Brevisco)

Ongoing projects – UNITED (H2020) – Nancy Nevejan (Ghent University)

Ongoing projects – BlueMarine³.Com (Blue Cluster) – Mathieu Wille (Ghent University)

Potential of flat oyster aquaculture – Patrick Sorgeloos (Vlaams Aquacultuurplatform)

European Flat Oyster in the North Sea, The Dutch Approach – Wouter Lengkeek (Bureau Waardenburg)

 

Uit de interactie met het publiek door middel van peilingen bleek dat er een grote belangstelling bestaat voor de voortzetting van de Belgian Flat Oyster Day. In welke vorm dit zal zijn, bijvoorbeeld als jaarlijks terugkerend evenement of onder de vorm van een Belgian Flat Oyster Consortium, in lijn met het Nederlandse initiatief, wordt nog bekeken. Wordt vervolgd.

We willen alle sprekers oprecht bedanken voor hun uitstekende presentaties, en het publiek voor hun aanwezigheid en enthousiaste deelname aan dit online evenement!

 

 

Een jonge dwergvinvis die op 11 december aanspoelde op het strand van Bredene bleek een wel heel onfortuinlijke voorgeschiedenis te hebben: een lege maag, ingewanden vol parasieten en een afwijkende wervelkolom. Tot overmaat van ramp kwamen hier nog twee gebroken onderkaken bovenop. Het is pas de achtste dwergvinvis die tijdens de voorbije 20 jaren in België werd gedocumenteerd, en slechts de derde stranding.

In de voormiddag van donderdag 11 december 2020 spoelde op het strand van Bredene, nabij de grens met Oostende, het verse kadaver van een jonge dwergvinvis (Balaenoptera acutorostrata) aan. Het dier van 3,89 m lang (een volwassen dwergvinvis kan bijna 10 m lang worden) en 489 kg zwaar oogde zeer mager, en had een gebroken rechteronderkaak waarvan de beenderen doorheen de wonde naar buiten staken. Een gezond exemplaar van de lengte van het Bredense dier zou ongeveer het dubbele moeten wegen, dus werd meteen vermoed dat het ook zonder breuken reeds in een slechte gezondheidstoestand vertoefde.

Autopsie legt doodsoorza(a)k(en) bloot

Het kadaver werd onmiddellijk overgebracht naar de faculteit Diergeneeskunde van de UGent, waar een team van de UGent en de ULiège op 12 december een autopsie uitvoerde. Dit post-mortem onderzoek bevestigde de lamentabele toestand van de onfortuinlijke dwergvinvis: in de maag werden geen resten van een recente maaltijd aangetroffen, het spijsverteringssysteem zat vol parasieten en de wervelkolom vertoonde afwijkingen. De open breuk in de rechteronderkaak bleek minder oud dan eerst vermoed, en ook de linkeronderkaak bleek gebroken. Het vermageren stond uiteindelijk niet in relatie met de breuken: die moet het dier pas heel recent opgelopen, en waren het gevolg van een botsing met een obstakel zoals een vaartuig of strandhoofd, of met de zeebodem.

Dwergvinvissen in België

Hoewel de dwergvinvis deel uitmaakt van de Noordzeefauna, is zijn verspreidingsgebied hoofdzakelijk beperkt tot het noordelijke en centrale deel van de Noordzee. De laatste jaren blijken ze echter wat vaker zuidelijker op te duiken, vermoedelijk door veranderingen in het mariene ecosysteem. “Uit de Belgische wateren waren ons uit de laatste 20 jaar slechts zeven aangetoonde gevallen bekend, waarbij het drie keer om kadavers en vier keer om waarnemingen van levende exemplaren ging.” verduidelijkt Jan Haelters, expert zeezoogdieren aan het KBIN. “De kadavers dateren uit 2004 (dood aangetroffen op zee en aan land gebracht; gestorven door bijvangst), 2013 (stranding; gestorven door inslikken van een grote hoeveelheid plastic) en 2017 (kadaver in staat van ontbinding op zee). De levende dwergvinvissen werden opgemerkt in 2013, 2017, 2019 en 2020.” Van enkele meldingen uit oktober 2020 is niet met zekerheid bekend of het om dwergvinvissen ging.

Het skelet van de Bredense Dwergvinvis zal worden behouden voor de wetenschap.

Na de evaluatie van de gezondheidstoestand van de Belgische mariene wateren in 2018, is nu ook de monitoring aangepast voor de tweede zesjarige cyclus van de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie. De uitbreiding van de monitoring met enkele nieuwe partners en parameters zal leiden tot een vollediger begrip van de toestand van het Belgische zeegebied, en mee aan de basis liggen van een beleid dat is gericht op het bereiken en behouden van een goede milieutoestand.

De Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRMS) stelt een kader vast waarbinnen de lidstaten de toestand van hun mariene wateren documenteren en de nodige maatregelen nemen om een goede milieutoestand te bereiken of behouden. Op die manier moeten de mariene ecosystemen uit heel Europa beschermd en eventueel hersteld worden.

DG Leefmilieu coördineert de uitvoering van de KRMS voor België. De Wetenschappelijke Dienst Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee BMM (onderdeel van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen) is verantwoordelijk voor de coördinatie van de monitoring en de beoordeling van de toestand, en werkt hiervoor samen met 7 andere instituten (ILVO, INBO, FAVV, FANC, VLIZ, Dienst Continentaal Plat- FOD Economie en Universiteit Gent; zie partners).

Een totaal van 29 monitoringsprogramma’s beschrijft de metingen in de verschillende compartimenten van het mariene milieu met een brede waaier van technieken (van staalname door duikers, analyses in het laboratorium tot tellingen vanuit de lucht en satellietobservaties). Ze dragen bij tot de 11 thema’s (de zogenaamde “beschrijvende elementen”) die in de KRMS worden gedefinieerd. Eutrofiëring, visserij, chemische vervuiling, afval en biodiversiteit van soortengroepen en habitats zijn slechts enkele van de aspecten die hierbij aandacht krijgen.

De nieuw opgenomen programma’s omvatten waarnemingen van plankton door VLIZ, afval op de zeebodem door ILVO, macrobenthos (organismen die op de bodem leven en met het blote oog zichtbaar zijn) in de windmolenparken door Universiteit Gent en radionucliden door FANC.

Samen zullen de metingen toelaten om de toestand van het mariene milieu in België te evalueren, en waar nodig ook actiepunten te definiëren voor een gunstige toekomstige evolutie.

Voor meer detail: raadpleeg de monitoringsprogramma’s en/of de beoordeling uit 2018.

Ruimtelijke ordening is een discipline die meestal wordt geassocieerd met bebouwde gebieden op het vasteland, maar als er één regio in de Noordzee is die een nauwgezette kartering van de activiteiten vereist, dan is het wel het Belgische offshoregebied. Natuurbehoud, scheepvaart, visserij, zandwinning, energieproductie, kabels en pijpleidingen, militaire oefeningen, … concurreren allemaal om de ruimte in dit kleine stukje zee.

In een samenvattend artikel koppelde het Noorse Expronews de Belgische mariene ruimtelijke ordening mooi aan enkele van de werkzaamheden van het KBIN met betrekking tot de beoordeling van de reserves van bepaalde abiotische hulpbronnen en hun exploitatiepotentieel.

Bijzondere aandacht wordt besteed aan

• het ultramoderne 3D model dat de verdeling en beschikbaarheid van alle niet-koolwaterstofgebonden geologische hulpbronnen in de Belgische en aangrenzende Nederlandse mariene wateren beschrijft, en dat ook kan dienen als ondersteuning voor de besluitvorming over hulpbronnen en ter ondersteuning van adaptieve beheersstrategieën op lange termijn (TILES, Van Lacker et al. 2019, Hademenos et al. 2019)

• het werk van de Belgische Geologische Dienst, waarin wordt uitgelegd waarom er geen interesse is van de olie-industrie in de Belgische wateren en waarom het zeer onwaarschijnlijk is dat het Belgische offshore gebied geschikt is voor de opslag van CO2 (specifiek artikel op expronews.com)

Op dinsdag 24 november 2020 organiseren het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), de Universiteit Gent en het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) samen de eerste Belgische Platte Oesterdag.

De platte oester (Ostrea edulis) is een iconische soort die ooit overvloedig aanwezig was in de Europese zeeën. De soort vormde uitgebreide riffen met diverse gemeenschappen van mariene organismen en was de doelsoort van een aanzienlijke visserij. Reeds aan het einde van de 19e eeuw waren de populaties van platte oesters in Europa drastisch afgenomen als gevolg van overbevissing en het uitbreken van ziekten in de 20e eeuw heeft de soort een laatste klap toegebracht. In de Belgische wateren wordt de soort nu als functioneel uitgestorven beschouwd.

De laatste tijd is er een toenemende belangstelling voor het herstel van de platte oesterpopulaties in Europa, zowel vanuit het oogpunt van de instandhouding als van de aquacultuur. Ook in België worden enkele initiatieven voor het herstel en de aquacultuur van deze belangrijke soort opgestart.

De Belgische Platte Oesterdag wil deze verhoogde aandacht benutten en heeft tot doel om alle relevante actoren en geïnteresseerden in de Belgische platte oesterscene samen te brengen. Door middel van twee keynote presentaties, die omkadering bieden rond het herstel en de aquacultuur van platte oesters in Europa, en aanvullende presentaties over bioveiligheid en visies voor het herstel van platte oesters en de aquacultuur in België, begint het evenement met een breed perspectief. Daarna wordt een duidelijk overzicht gegeven van de lopende initiatieven met betrekking tot de platte oester in België, zowel wat betreft het herstel als de aquacultuur. Het evenement wordt afgesloten met een voorbeeld van het Dutch Flat Oyster Consortium en een reflectie over hoe de platte oesterscene in België verder kan evolueren. U bent van harte uitgenodigd om het voorlopige programma nader te bekijken en u via onderstaande link in te schrijven.

PROGRAMMA

REGISTRATIE

Omwille van de aanhoudende COVID-19-crisis zal de eerste Belgische Platte Oesterdag een online evenement (WebEx) zijn op de ochtend van dinsdag 24 november 2020. Het evenement zal in het Engels worden gehouden. De inschrijvingen worden afgesloten op donderdag 19 november om 17 uur.

We kijken er naar uit om u te verwelkomen!

 

Organisatiecomité Belgische Platte Oesterdag

Annelies Declercq (Universiteit Gent), Steven Degraer (KBIN), Daan Delbare (ILVO), Thomas Kerkhove (KBIN), Brigitte Lauwaert (KBIN) en Nancy Nevejan (Universiteit Gent)