Sinds 2016 wordt aan boord van het Belgische Kustwachtvliegtuig een zogenaamde ‘sniffer’-sensor ingezet om te controleren op milieu- en nautische overtredingen. Deze sensor laat toe het zwavelgehalte in de brandstof af te leiden op basis van metingen die boven zee worden gerealiseerd in de uitstoot van schepen. Deze methode maakt niet enkel een efficiëntere monitoring van aspecten van de luchtkwaliteit boven zee mogelijk, maar laat ook toe potentiële overtreders te identificeren. Internationaal wordt in dit verband steeds meer in Belgische richting gekeken. Naast de Noordzeelanden is het momenteel vooral China dat zijn interesse uit.
Problematiek van luchtvervuiling door schepen en Belgische pioniersrol
Luchtverontreiniging, en de gevolgen ervan voor mens en milieu, geniet een grote aandacht in onze media. Vooral de auto krijgt het daarbij hard te verduren, maar vaak wordt vergeten dat ook de scheepvaart een belangrijke bron van luchtvervuiling (en andere verontreinigingen) vormt. Zo dragen ook zwaveldioxiden in de uitstoot van schepen die zwavelrijke zware brandstoffen verbranden, bij tot diverse volksgezondheid- en milieuproblematieken (fijn stof, zure regen, klimaatverandering). De inperking van de zwaveluitstoot van schepen op zee vormt daarom het onderwerp van internationale verdragen (limiet op zwavelgehalte in de brandstof vastgelegd in het MARPOL-verdrag, de Internationale Conventie voor de preventie van vervuiling door schepen), en is een Europese topprioriteit (Europese Zwavelrichtlijn).
We berichtten reeds eerder over de sniffer-sensor die sinds 2016 wordt gebruikt aan boord van het Belgische Kustwachtvliegtuig om de zwaveluitstoot van schepen te meten boven de Noordzee (de gehaltes aan SO2 en CO2 worden gemeten, waaruit het zwavelgehalte in de brandstof berekend kan worden). Het Kustwachtvliegtuig, eigendom van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, draagt hierdoor bij aan een efficiënte handhaving van de scheepvaart, in samenwerking met FOD Mobiliteit. De unieke pioniersrol die België speelt is niet onopgemerkt gebleven. Zo wordt nu al actief samengewerkt met Nederland en ook andere Noordzeelanden overwegen om het Belgisch voorbeeld te volgen.
Intercontinentale interesse
Maar daar houdt de internationale interesse niet op! De Belgische prestaties en expertise kwamen ook op de radar van landen buiten het Noordzeebekken en de EU. Zo werd onze luchttoezicht-operator Ward Van Roy in september 2017 uitgenodigd om het Belgische pionierswerk te presenteren tijdens een internationale bijeenkomst in het Canadese Cornwall (Ontario). Het publiek bestond hoofdzakelijk uit vertegenwoordigers van overheden, belast met het aanpakken van de vervuiling door schepen.
Ook een delegatie van het Chinese Ministerie voor Transport bezocht in juni 2017 het Belgische luchttoezicht-team, om de mogelijkheid in te schatten om de bij ons ontwikkelde procedures ook in China toe te passen. Net als Europa heeft China erg te kampen met de problematiek van luchtvervuiling, en de centrale Chinese regering engageert zich tegenwoordig sterk om de achterstand in de strijd tegen scheepsemissies weg te werken. Het heeft er veel middelen voor over om deze inhaalbeweging te realiseren, en richtte daartoe in 2016 drie ‘Domestic Emission Control Areas’ (DECAs) op in de gebieden rond de drukste Chinese havens. De scheepvaartinspectiediensten kregen vervolgens de opdracht om de milieuvervuiling afkomstig van schepen, en dus ook de zwavelproblematiek, in deze DECAs aan te pakken. De Natural Resources Defense Council (NRDC), een NGO die het beschermen van de aarde (haar mensen, haar planten en dieren, en de natuurlijke systemen waarvan al het leven afhankelijk is) tot missie heeft, ondersteunt de Chinese overheidsdiensten bij het opbouwen van de kennis die nodig is om de monitoring in de toekomst zelf uit te voeren.
Leren van de Belgische ervaring
Begin mei 2018 werd Van Roy door de NRDC en het China Waterborne Transport Research Institute (afdeling van het Ministerie voor Transport) uitgenodigd om op een workshop in het Chinese Shenzhen te spreken over de regulering en handhaving van de uitstoot van schepen in de DECA zones. Vervolgens organiseerde de NRDC op 6 juni 2018 een workshop en media-event in Beijing, naar aanleiding van de tweede verjaardag van de Chinese DECA-implementatie. Weerom werd Ward Van Roy (samen met de Deen Jon Knudsen) geselecteerd om via teleconferentie zijn kennis over de zwavelthematiek te delen, de Belgische ervaringen toe te lichten, en het belang van de Chinese DECA-implementatie in de verf te zetten. “We rekenden erop dat de boodschappen van internationale experten China kunnen helpen om meer vooruitstrevende acties te ondernemen en een robuust monitoringprogramma op te zetten.” vertelt Freda Fung van NRDC. “Verder hoopten we dat de buitenlandse ervaringen inspirerend zouden werken, en niet enkel tot het verder ontwikkelen en uitvoeren van het verplicht wettelijk kader zouden leiden, maar ook tot het opzetten van vrijwillige acties om de zwaveluitstoot van schepen verder terug te dringen.”
Big in China
Het media-event werd een groot succes! De Chinese journalisten vonden het zeer waardevol om rechtstreeks van buitenlandse experten te horen hoe de handhaving in hun land wordt aangepakt, en of nieuwe technologieën om het zwavelgehalte in de uitstoot van schepen te reduceren efficiënt werken. “De Chinese media waren ook zeer enthousiast over het feit dat monitoring vanuit de lucht effectief een belangrijke schakel kan zijn in het opsporen van uitstootovertredingen op zee, en toonden een grote interesse in het Belgische pionierswerk.”, aldus Van Roy. “Enkele toonaangevende Chinese kranten (waaronder People’s Daily) en vele sectorspecifieke media (die berichten over scheepvaart, energie en transport), brachten een item over het media-event, en citeerden de Belgische onderzoeker met betrekking tot verschillende aspecten van zijn verhaal. Ward en de Belgische aanpak zijn nu beroemd in China!” vult Freda aan.
“Ward Van Roy en Jon Knudsen hebben gedetailleerd beschreven hoe de sniffer-technologie moet worden gebruikt om de in de lucht verspreide uitstoot van verontreinigende stoffen door schepen effectief op zee te controleren.”
“Ward Van Roy voorzag ook een verhelderende uitleg over het effect van ontzwaveling-scrubbers*, en het feit dat deze nog steeds bijdragen tot vervuiling wanneer het resulterende afvalwater niet wordt opgevangen en gezuiverd, maar rechtstreeks wordt geloosd.”
China Shipping Weekly, 06-07-18
“Zowel in relatie tot onze werkopdracht als gevoed door onze bezorgdheid om de kwaliteit van onze leefomgeving, waar ook luchtkwaliteit een belangrijk onderdeel van vormt, geeft de internationale interesse in het Belgische pionierswerk ons zeer veel voldoening en extra motivatie om verder te gaan op de ingeslagen weg.” sluit Van Roy af.
Toekomstperspectieven
Intussen bekijken de wetenschappers van het Belgische luchttoezicht de mogelijkheden om hun expertise uit te breiden met het meten van stikstofverbindingen in de uitstoot van schepen op zee, waarvoor vanaf 2021 bij ons striktere normen zullen gelden. Ook blijven ze andere Noordzeelanden en de Europese Commissie informeren over het nut van dergelijke ‘sniffer’-vluchten boven zee, in de hoop dat dit de komende jaren niet alleen in China, maar ook rond de Noordzee wordt uitgebreid (en naar andere Europese zeegebieden) in de gezamenlijke aanpak van luchtvervuiling door schepen.
* Scrubbers zijn installaties waarin water ongewenste vervuilende stoffen uit een gasstroom kan verwijderen. Wanneer dat water vervolgens niet wordt opgevangen spreekt men van een ‘open systeem’, in het andere geval van een ‘gesloten systeem’.