De plotselinge verschijning van Kleine Zwanen in de Evros Delta is raadselachtig. Het is een zeer zeldzame gebeurtenis om een soort zo snel en in dergelijke aantallen in een nieuw gebied te zien koloniseren. We zijn nieuwsgierig en willen er zeker zijn dat hun toekomst in het gebied – en daarbuiten – worden bewaard, en dit roept een aantal essentiële vragen op:
Waar komen ze vandaan, met andere woorden, waar ligt hun broedgebied ?
Omwille van welke factor(en) zijn ze in de Evros Delta aangekomen ? Werden ze gedwongen om uit hun gebruikelijke plaats te vertrekken?
Welke route(s) volgen ze om Griekenland te bereiken ?
Welke eigenschap(pen) van de Evros Delta maakt (maken) het mogelijk om duizenden Kleine Zwanen veilig de winter in Griekenland door te brengen? Zijn deze eigenschappen voldoende geïntegreerd in het beheerplan van het Evros Delta National Park ? We moeten er zeker van zijn dat de zwanen elk jaar van de ideale omstandigheden kunnen profiteren.
Laten we beginnen bij het begin … De trekroute.
Wat weten we al? We hebben 2 bronnen van informatie: de directe observatie van doortrekkende Kleine Zwanen en de resultaten van het ringonderzoek. Directe observaties zijn in dit geval van weinig belang en vormen een zeer kleine hulp. Het maximum aantal Kleine Zwanen dat tegelijkertijd zowel in Roemenië als in Bulgarije geobserveerd werd bedraagt waarschijnlijk 100 en in Oekraïne bijna 300. Het lijkt onwaarschijnlijk dat duizenden migrerende Kleine Zwanen aan de aandacht van de lokale ornithologen zijn ontsnapt. Het is echter niet onmogelijk want het is bekend dat de Kleine Zwaan tot 2000 km non-stop kan vliegen. Het terugmeldingsbestand van het Bird Ringing Centre van Rusland geeft meer informatie over een route naar Griekenland.
De gegevens tonen een duidelijke migratie route van de broedgebieden in de toendra van West-Siberië in de richting van de bekende overwinteringsgebieden voornamelijk gelegen aan de zuidelijke Noordzee. De Russische databank bevat ook een aantal bewegingen naar het zuid-zuidoosten met een ringvondst in de omgeving van Perm in het westen van het Oeral gebergte, een andere langs de Wolga tussen Volgograd en Astrakhan en een derde aan de Kraï van Stavropol op gelijke afstand tussen de Kaspische Zee en Zwarte Zee. Deze laatste locatie ligt op 1400 km ten oosten van de Evros Delta. Naar aanleiding van deze terugmelding van dode Kleine Zwanen die in het westen van Siberië geringde waren, werden tijdens de onderzoeken in de Evros Delta tot dusver drie observaties van gemarkeerde Kleine Zwanen gedaan. Het betreft Kleine Zwanen met een gekleurde halsband, gegraveerd met een unieke code die een individuele identificatie op afstand toelaat. De eerste aflezing dateert van 02/04/1997 en betreft dus één van de eerste Kleine Zwanen die in de Evros Delta is waargenomen. Deze zwaan werd geringd op 3558 km afstand in de Pechora Delta, West-Siberië (Rusland) op 15/08/1992 (zie blog 23/11/2015). Een tweede Kleine Zwaan met een halsband werd eveneens waargenomen op Paloukia Lagoon op 06/12/1998. Het werd door Nederlandse ornithologen op 27/11/1994 in de polder van Flevoland, in het midden van Nederland, geringd. De afstand tussen beide locaties is 2.004 km. De derde Kleine Zwaan met een halsband die in de Evros Delta werd waargenomen werd op 16/12/2006 ook in Nederland, in het Wieringermeer geringd. Hij werd in Griekenland geobserveerd op 18/02/2010.
Wat erg interessant is, is dat de zwaan eerder tijdens dezelfde winter langs de Baltische Zee door de gevierde Letlandse zwaanspecialist Dmitrijs Boiko werd waargenomen. De betreffende Kleine Zwaan is dus via Oost-Europa naar Griekenland gevlogen. Diezelfde zwaan werd vorige winter in Welney, Norfolk (Verenigd Koninkrijk) waargenomen. De volgende winter werd hij op dezelfde plaats gespot na zijn bezoek aan de Evros Delta. De winter nadien werd hij in Nederland geobserveerd. Het geeft aan dat sommige Kleine Zwanen in staat zijn om regelmatig van overwinteringsgebied te veranderen. Al deze gegevens leiden ons tot één conclusie : we moeten de trekroute van de Kleine Zwaan die in Griekenland overwinteren verder onderzoeken! Want het lijkt momenteel moeilijk om de Kleine Zwanen in de Evros Delta te vangen zonder ze te veel te verstoren. Daarom moeten we een andere strategie vinden. We organiseren beter in de zomer een expeditie naar de toendra van Rusland om Kleine Zwanen te markeren. Dank aan Emil Todorov (Societatea Ornitologica Romana) en Boris Nikolov (Bulgarian Ornithological Centre, Institute of Biodiversity and Ecosystem Research) voor de informatie over Kleine Zwaan in respectievelijk Roemenië en Bulgarije. The Bird Ringing Centre van Rusland is een onderdeel van het Severtsov Instituut voor Ecologie en Evolutie. Rapporten van halsbanden op Kleine Zwaan worden door het observatieplatform www.geese.org beheerd.