Categorie: BeBirds

De plotselinge verschijning van Kleine Zwanen in de Evros Delta is raadselachtig. Het is een zeer zeldzame gebeurtenis om een soort zo snel en in dergelijke aantallen in een nieuw gebied te zien koloniseren. We zijn nieuwsgierig en willen er zeker zijn dat hun toekomst in het gebied – en daarbuiten – worden bewaard, en dit roept een aantal essentiële vragen op:

Waar komen ze vandaan, met andere woorden, waar ligt hun broedgebied ?

Omwille van welke factor(en) zijn ze in de Evros Delta aangekomen ? Werden ze gedwongen om uit hun gebruikelijke plaats te vertrekken?

Welke route(s) volgen ze om Griekenland te bereiken ?

Welke eigenschap(pen) van de Evros Delta maakt (maken) het mogelijk om duizenden Kleine Zwanen veilig de winter in Griekenland door te brengen? Zijn deze eigenschappen voldoende geïntegreerd in het beheerplan van het Evros Delta National Park ? We moeten er zeker van zijn dat de zwanen elk jaar van de ideale omstandigheden kunnen profiteren.

Laten we beginnen bij het ​​begin … De trekroute.

Wat weten we al? We hebben 2 bronnen van informatie: de directe observatie van doortrekkende Kleine Zwanen en de resultaten van het ringonderzoek. Directe observaties zijn in dit geval van weinig belang en vormen een zeer kleine hulp. Het maximum aantal Kleine Zwanen dat tegelijkertijd zowel in Roemenië als in Bulgarije geobserveerd werd bedraagt waarschijnlijk 100 en in Oekraïne bijna 300. Het lijkt onwaarschijnlijk dat duizenden migrerende Kleine Zwanen aan de aandacht van de lokale ornithologen zijn ontsnapt. Het is echter niet onmogelijk want het is bekend dat de Kleine Zwaan tot 2000 km non-stop kan vliegen. Het terugmeldingsbestand van het Bird Ringing Centre van Rusland geeft meer informatie over een route naar Griekenland.

De gegevens tonen een duidelijke migratie route van de broedgebieden in de toendra van West-Siberië in de richting van de bekende overwinteringsgebieden voornamelijk gelegen aan de zuidelijke Noordzee. De Russische databank bevat ook een aantal bewegingen naar het zuid-zuidoosten met een ringvondst in de omgeving van Perm in het westen van het Oeral gebergte, een andere langs de Wolga tussen Volgograd en Astrakhan en een derde aan de Kraï van Stavropol op gelijke afstand tussen de Kaspische Zee en Zwarte Zee. Deze laatste locatie ligt op 1400 km ten oosten van de Evros Delta. Naar aanleiding van deze terugmelding van dode Kleine Zwanen die in het westen van Siberië geringde waren, werden tijdens de onderzoeken in de Evros Delta tot dusver drie observaties van gemarkeerde Kleine Zwanen gedaan. Het betreft Kleine Zwanen met een gekleurde halsband, gegraveerd met een unieke code die een individuele identificatie op afstand toelaat. De eerste aflezing dateert van 02/04/1997 en betreft dus één van de eerste Kleine Zwanen die in de Evros Delta is waargenomen. Deze zwaan werd geringd op 3558 km afstand in de Pechora Delta, West-Siberië (Rusland) op 15/08/1992 (zie blog 23/11/2015). Een tweede Kleine Zwaan met een halsband werd eveneens waargenomen op Paloukia Lagoon op 06/12/1998. Het werd door Nederlandse ornithologen op 27/11/1994 in de polder van Flevoland, in het midden van Nederland, geringd. De afstand tussen beide locaties is 2.004 km. De derde Kleine Zwaan met een halsband die in de Evros Delta werd waargenomen werd op 16/12/2006 ook in Nederland, in het Wieringermeer geringd. Hij werd in Griekenland geobserveerd op 18/02/2010.

Wat erg interessant is, is dat de zwaan eerder tijdens dezelfde winter langs de Baltische Zee door de gevierde Letlandse zwaanspecialist Dmitrijs Boiko werd waargenomen. De betreffende Kleine Zwaan is dus via Oost-Europa naar Griekenland gevlogen. Diezelfde zwaan werd vorige winter in Welney, Norfolk (Verenigd Koninkrijk) waargenomen. De volgende winter werd hij op dezelfde plaats gespot na zijn bezoek aan de Evros Delta. De winter nadien werd hij in Nederland geobserveerd. Het geeft aan dat sommige Kleine Zwanen in staat zijn om regelmatig van overwinteringsgebied te veranderen. Al deze gegevens leiden ons tot één conclusie : we moeten de trekroute van de Kleine Zwaan die in Griekenland overwinteren verder onderzoeken! Want het lijkt momenteel moeilijk om de Kleine Zwanen in de Evros Delta te vangen zonder ze te veel te verstoren. Daarom moeten we een andere strategie vinden. We organiseren beter in de zomer een expeditie naar de toendra van Rusland om Kleine Zwanen te markeren. Dank aan Emil Todorov (Societatea Ornitologica Romana) en Boris Nikolov (Bulgarian Ornithological Centre, Institute of Biodiversity and Ecosystem Research) voor de informatie over Kleine Zwaan in respectievelijk Roemenië en Bulgarije. The Bird Ringing Centre van Rusland is een onderdeel van het Severtsov Instituut voor Ecologie en Evolutie. Rapporten van halsbanden op Kleine Zwaan worden door het observatieplatform www.geese.org beheerd.

Paloukia lagune, 04/02/1997 10:45, 25 Kleine Zwanen, inclusief een familie met 4 jongen, rusten op het ijs. Ze werden gezien gedurende een onderzoek naar de Dunbekwulp Numenius tenuirostris – een zeer bedreigde soort steltloper. Opvallend in de groep is een volwassen zwaan met een blauwe halsband. Het maakt het mogelijk te bepalen dat deze vogel afkomstig is van de Pechora Delta, één van de Siberische broedplaatsen. De zwaan werd daar op 15/08/1992 geringd door een gezamenlijk team van Russische en Nederlandse ornithologen.

George Handrinos en Filios Akriotis melden in hun boek “The Birds of Greece ” (Ch . Helm , 1997) acht vorige records van de Kleine Zwaan in het land. De eerste was in 1934 in Kavala. De volgende meldingen komen van de Evros Delta (3 meldingen), Kerkini (3 meldingen) en Kastoria (1 melding). Het groot totaal van individuen is 21 met een maximum van 6 te samen.

Sinds de winter 1999-2000 is de Kleine Zwaan een jaarlijkse winter bezoeker in de Evros Delta. De toename is regelmatig. Bijna 500 individue werden tijdens de winter 2005-2006 geteld, 800 in 2008-2009. De aantallen liepen nog hoger op tijdens de hier opvolgende winter, met 2250 Kleine Zwanen tegelijkertijd geteld. Tijdens de winter 2013-14 en 2014-2015, werden 4500 Kleine Zwanen geschat. Een onvergetelijk spektakel! Bovendien overwinterden in de Evros Delta tegelijkertijd vele duizenden Knobbelzwanen afkomstig uit Oekraïne en Zuid-Rusland samen met Wilde Zwanen van onbekende oorsprong. Op 28/01/2015 werden niet minder dan 10.800 zwanen – de 3 soorten- geteld in de lagunes van de Evros Delta! Waarschijnlijk een Europees record.

De overwintering van Kleine Zwanen in de Evros Delta is nauw onderzocht en een Russisch ornitholoog, werkzaam aan de oevers van de Noordelijke IJszee, is naar de delta gekomen om de zwanen te volgen tot aan de Middellandse Zee.

De Evros Delta is een unieke plek in de Middellandse Zee met een zeer diverse biodiversiteit. Het is een Nationaal Park, het bezoeken waard. Een toegewijd team van biologen, ornithologen en natuurwachters stelt alles in het werk om het behoud ervan te verzekeren. Op zoek naar een excursie voor de volgende vakantie? Kijk hier!

 

De Kleine Zwaan Cygnus bewickii is een endemische broedvogel van de toendra van Rusland. Dit betekent dat de soort alleen in dit deel van de wereld broedt.

Hij is gemakkelijk te onderscheiden van de Knobbelzwaan Cygnus olor door zijn gele en zwarte bek en door het feit dat hij echt kleiner is.

De Knobbelzwaan is typisch met oranje op de bek (foto Didier Vangeluwe).

Het verschil tussen een Kleine en een Wilde Zwaan Cygnus cygnus – de derde zwaan-soort van Eurazië – is veel minder eenvoudig aan te tonen! De Wilde Zwaan heeft ook geel op de bek maar dit is uitgebreider en de Wilde Zwaan is ook echt groter. Deze soort wordt het best herkend aan zijn zeer lange hals met krachtige kop. In vergelijking is de Kleine Zwaan delicaat en slank. Het geluid kan ook helpen bij de identificatie van de drie soorten. De Knobbelzwaan is zwijgzaam maar maakt een heel bijzonder geluid met zijn vleugels tijdens het vliegen. Zowel Kleine- als Wilde Zwaan zijn zeer vocaal. Beide roepen een “whoop whoop whoop”. Maar bij de Wilde Zwaan is dit dieper en sterker bij de tweede lettergreep, en hoger.

Een koppel Wilde Zwanen (foto Didier Vangeluwe).

De weersomstandigheden in de toendra tijdens de winter laten niet toe dat een plantenetende vogel als de Kleine Zwaan het hele jaar door in de buurt van zijn broedplaats blijft. Het is een lange afstandstrekvogel. Maar niet alle Kleine Zwanen overwinteren in hetzelfde gebied. Eigenlijk zijn er 3 verschillende zones, één gericht op de Noordzee, een andere in Zuid-Oost-China en Japan en een derde op de zuidelijke oevers van de Kaspische Zee.

Drie overwinteringszones? Echt? Nee! Sinds 1997 werd een nieuwe overwinteringszone vastgesteld in Griekenland, in de Evros Delta. Op het kruispunt van Europa, Azië en Afrika, is de Evros Delta een van de meest, zo niet het meest natuurrijke kustmoerasland van de Middellandse Zee. Het aantal Kleine Zwanen werd tijdens de afgelopen maand februari op bijna 4500 individuen geschat. Een ongelooflijk zicht! En een ongewone gebeurtenis gezien het feit dat de afgelopen jaren sterk werd gewezen op achteruitgang en het uitsterven van wilde soorten …

Maar van welke broedplaatsen komen deze zwanen? Welke route nemen ze tussen het Arctisch Gebied en de Middellandse Zee? Welke factoren maken het mogelijk dat Kleine Zwanen een nieuw overwinteringsgebied hebben gekoloniseerd op minimum 2000 km van het dichtstbijzijnde bekende “historische” overwinteringsgebied? Is het nodig om maatregelen te nemen, zowel op beheers- als wettelijk vlak, om hun toekomst in Griekenland te verzekeren?

Dat is met name van belang gezien het feit dat in de tussentijd de aantallen Kleine Zwanen die overwinteren in de Noordzee met 30% gedaald zijn gedurende de afgelopen 15 jaar. Een zeer belangrijk en verontrustend feit!

Om beter inzicht te krijgen in deze vragen hebben ornithologen van de Severstov Instituut voor Ecologie en Evolutie (Bird Ringing Centre van Rusland), de Goose, Swan and Duck Study Group van Noord-Eurazië en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (BeBirds – Belgisch Ringcentrale) zich verenigd om samen met de Evros Delta National Park beheersautoriteit en het Forest Research Institute van Thessaloniki het onderzoeksprogramma te starten “De Odyssee van de Kleine Zwaan – een andere route naar Griekenland “

Graag willen wij onze waarnemingen en bevindingen met jou delen.