Op 20 oktober 2022 hebben wetenschappelijke duikers van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen in het Seastar-windpark een ankerblok geborgen dat werd gebruikt voor het monitoren van onderwatergeluid en dat al drie jaar op de zeebodem lag. Deze operatie werd uitgevoerd in het kader van onderzoek met behulp van het onderzoeksschip RV Belgica.
Op het ankerblok bevond zich een structuur die als behuizing moest dienen voor een boeikabel, maar die nu gevuld was met sediment. Onderzoekers van de onderzoeksgroep MARECO (Marine Ecology and Management) vonden in dat sediment zowaar een nieuwe soort voor de Belgische wateren, de pindaworm (Sipuncula) Nephasoma rimicola. De soort is bekend van het noordoostelijk deel van de Atlantische Oceaan en werd ook reeds gevonden in het Engels Kanaal, maar werd dus niet eerder in België waargenomen.
Daarbovenop werd op het ankerblok zelf een Europese platte oester Ostrea edulis aangetroffen, waarvan de leeftijd op 2-3 jaar werd geschat (rechtsonder op de foto). Via moleculaire technieken zal de oorsprong van de oester worden nagegaan. Deze waarneming is alvast veelbelovend voor mogelijke oesterherstelprojecten in het Belgisch deel van de Noordzee. (Voor achtergrond over het uitzonderlijke karakter van deze vondst, zie onder meer hier.)
Aan het einde van de 13e plenaire zitting van het European Coast Guard Functions Forum (ECGFF), die van 5 tot 7 september 2022 in Split werd gehouden, heeft België de rol van voorzitter overgenomen van Kroatië.
De voorzitters Piet Pieters (Federaal) en Nathalie Balcaen (Vlaams) van de Belgische Kustwacht ontvingen de Europese vlag tijdens de ceremonie en wisselden informatie uit over de organisatie van dit belangrijke event.
Dit forum is een uniek en uitstekend instrument dat ons in staat stelt informatie en ervaringen uit te wisselen, te leren van gezamenlijke oefeningen en samen oplossingen voor gemeenschappelijke problemen te bedenken. Kortom: onze banden aan te halen met de kustwachtorganisaties van de Europese lidstaten. De Belgische kustwacht organiseert in het komende jaar verschillende activiteiten:
een workshop samen met Frontex (the European Border and Coast Guard Agency)
een workshop samen met EMSA (European Maritime Safety Agency)
een bijeenkomst van de werkgroep Cyber Security
de oefening “COASTEX 23” in samenwerking met EFCA (European Fisheries Control Agency)
een plenaire conferentie in samenwerking met DG MARE (Directorate General Maritime Affairs and Fisheries)
Dankzij het Belgische voorzitterschap zullen de deelnemers ons veelzijdige land en het Belgisch deel van de Noordzee beter leren kennen.
De wetenschappelijke dienst “Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee (BMM)” van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) vertegenwoordigt het Federaal Wetenschapsbeleid als kustwachtpartner.
In de schaduw van de waarneming van een kadaver van een Gewone Vinvis op drift in de Belgische Noordzee op vrijdag 30 september (later aangespoeld in het Nederlandse Westkapelle), waren we op zondag 2 oktober getuige van nog een uitzonderlijke stranding. Die dag spoelde immers een Tuimelaar (Tursiops truncatus) aan op het strand van De Haan.
Het dier werd aanvankelijk verondersteld een Bruinvis te zijn, pas na inzameling werd duidelijk dat het om een Tuimelaar in verregaande staat van ontbinding ging. Het betrof een jong mannetje van amper 2,24 m lang en slechts 129 kg zwaar. Verwondingen aan de staart suggereren dat het dier in contact kwam met de schroef van een klein vaartuig. De autopsie, uitgevoerd aan de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Luik, kon echter niet bevestigen dat een aanvaring de doodsoorzaak was of eventueel postmortaal plaatsvond. De dood kan mogelijk in verband worden gebracht met een verhongeringsproces, maar de staat van ontbinding van het kadaver verhinderde een vollediger onderzoek.
Het lijkt er niet op dat het om de Tuimelaar gaat die geregeld in het westelijke deel van de Belgische wateren gezien wordt, en daar actief de aanwezigheid van de mens opzoekt. De Tuimelaar is inheems in de zuidelijke Noordzee, maar is er sind de jaren 1960 erg zeldzaam. Sinds 1995 zijn slechts twee andere strandingen van Tuimelaars bekend in België, in 2016 en 2017.
Meer informatie over het voorkomen van Tuimelaars in de Noordzee en België kan worden geraadpleegd in dit artikel.
Aquacultuur op zee en de ontmanteling van offshore windparken gaan gepaard met heel wat mogelijkheden en uitdagingen.
In het Belgische deel van de Noordzee wordt al veel actie ondernomen op deze gebieden. De federale overheid wil deze initiatieven graagop elkaar afstemmen en consolideren in een geïntegreerde visie ter voorbereiding van de herziening van het Marien Ruimtelijk Plan. Hierbij zal specifieke aandacht gaan naar blauwe groei in een kader van de bescherming en het herstel van het marien milieu en de mariene biodiversiteit.
Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en de dienst Marien Milieu van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu zullen dit proces begeleiden. Hiertoe worden twee aparte trajecten gelanceerd, beide met de kick-off op dinsdag 18 oktober 2022 in het Radisson Blu Hotel in Brugge.
In de voormiddag start het traject rond aquacultuur.
In de namiddag start het traject rond de ontmanteling van offshore windparken.
Om tot een gedragen visie te komen, betrekken we graag alle belanghebbenden om van bij de start van de interactieve samenwerking zoveel mogelijk verschillende meningen te horen.
Welke mogelijkheden zien jullie?
Welke bezorgdheden hebben jullie?
Met welke aspecten moet rekening worden gehouden?
Welke bijkomende wetenschappelijke informatie is nog vereist?
Samen leggen we het volgende half jaar een traject af om zo op een transparante manier een visie te ontwikkelen voor aquacultuur enerzijds en ontmanteling van windmolenparken anderzijds, in het Belgische deel van de Noordzee. Met deze informatie kunnen de beleidsmakers daarna verder aan de slag.
Tijdens dit event kan iedere deelnemer zijn/haar/hun taal naar keuze spreken (NL/FR/ENG). Er zal echter geen simultane vertaling voorzien zijn.
Waar?
Radisson Blu Hotel, Frank Van Ackerpromenade 17, 8000 Brugge
Programma
8u45 – ontvangst met koffie
9u – verwelkoming
DEEL AQUACULTUUR
9u10 – inleiding door Sophie Mirgaux, dienst Marien Milieu (FOD Volksgezondheid) 9u20 – plan van aanpak door Steven Degraer, Mariene Ecologie en Beheer (KBIN) 9u30 – interactieve rondetafelgesprekken – aquacultuur 10u45 – koffiepauze 11u – vervolg interactieve rondetafelgesprekken – aquacultuur
12u30-13u30 lunch DEEL ONTMANTELING OFFSHORE WINDPARKEN
13u30 – inleiding door Sophie Mirgaux, dienst Marien Milieu (FOD Volksgezondheid) 13u40 – plan van aanpak door Steven Degraer, Mariene Ecologie en Beheer (KBIN) 13u50 – interactieve rondetafelgesprekken – ontmanteling windmolenparken 15u15 – koffiepauze 15u30 – vervolg interactieve rondetafelgesprekken – ontmanteling windmolenparken
De POM West-Vlaanderen heeft op 16 juni 2022 een aanvraag ingediend tot het verkrijgen van een milieuvergunning voor de installatie van drijvende zonnepanelen op zee met een elektrische zeekabel naar Oostende.
De aanvraag en het milieueffectenrapport (inclusief ontwerp van passende beoordeling) kunnen geconsulteerd worden tussen 22 augustus en 20 september 2022, alle werkdagen van 9u tot 17u in de burelen van de BMM (Vautierstraat 29, 1000 Brussel, contactpersoon: mevrouw Mia Devolder, 0479 265 910, mdevolder@naturalsciences.be), of, uitsluitend op afspraak, in de burelen van de BMM in Oostende (3de en 23ste Linieregimentsplein, 8400 Oostende, contactpersoon: de heer Jan Haelters, 02/788 77 26. jhaelters@naturalsciences.be).
De documenten zijn eveneens digitaal beschikbaar :
De geïnteresseerden kunnen hun standpunten, opmerkingen en bezwaren tot en met 5 oktober 2022 indienen, per mail aan BMM, Mia Devolder (mdevolder@naturalsciences.be).
De aanvraag kan ook geconsulteerd worden bij de gemeentebesturen van iedere kustgemeente tijdens werkdagen, mits voorafgaandelijke contactname.
In het nieuwe rapport ‘Strandingen en waarnemingen van zeezoogdieren in België in 2021’ compileren het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, SeaLife Blankenberge en de Universiteit van Luik de resultaten van de monitoring en het wetenschappelijk onderzoek naar zeezoogdieren in België in 2021. De verdubbeling van het aantal dood aangespoelde zeehonden, veelal omgekomen in visnetten, was de meest opmerkelijke bevinding.
Welke dode of stervende zeezoogdieren spoelden aan op onze stranden? Welke doodsoorzaken konden worden aangewezen?Wat zijn de trends van zeezoogdieren in België? Hoeveel zeehonden heeft Sealife opgevangen? Dit zijn de vragen waarop men de antwoorden kan vinden in het nieuwste zeezoogdieren-rapport, dat de focus legt op de resultaten uit 2021.
In 2021 strandden in België enkel Bruinvissen en zeehonden. Een saai jaar voor zeezoogdieren-onderzoekers na een spectaculair 2020, toen twee Gewone Spitssnuitdolfijnen en een Dwergvinvis aanspoelden? Zeker niet. Het aantal dode zeehonden verdubbelde immers tot meer dan 100, ten opzichte van een nagenoeg constant aantal in de periode 2018-2020 (gemiddeld 44). Het achterhalen van de doodsoorzaak bleek een echte uitdaging. Aangezien veel van de dode zeehonden ‘onthoofd’ leken, ontstond veel commotie en speculatie. Uiteindelijk bleek dat veel van de betrokken dieren waren gestorven in visnetten. Van de Grijze zeehond, die pas recenter dan de Gewone zeehond zijn plaats in de zuidelijke Noordzee opeist, schommelt het aandeel in de zeehondenstrandingen tijdens de laatste 10 jaren tussen de helft en ongeveer 70 %.
Met 74 dood aangespoelde bruinvissen was 2021 een eerder gematigd jaar. In 10 van de jaren sinds 2005 waren het er meer (in vier jaren zelfs meer dan 100), in de zes overige jaren minder. Van 30 bruinvissen kon de doodsoorzaak worden vastgesteld: 15 vielen ten prooi aan Grijze zeehonden (en dat is opvallend veel), 12 stierven door infectieziekten of verhongering en ‘slechts’ 3 verdronken in visnetten.
Verder strandden ook vier levende Bruinvissen, die allen jammer genoeg snel na de stranding stierven. Lucht-surveys toonden aan dat in onze wateren bijna 3.000 Bruinvissen aanwezig waren in juni en september.
Sealife Blankenberge heeft in 2021 acht Grijze en 10 Gewone zeehonden opgevangen. Bijtwonden (van ongekende origine), verwondingen veroorzaakt door het nylon touw van een visnet, en ander afval op zee (rubberen ring), lagen aan de basis van de nood aan opvang. Zes Grijze en zeven Gewone zeehonden konden in 2021 worden vrijgelaten. In tegenstelling tot in het verleden laat men jonge Grijze zeehonden nu veel vaker gewoon op het strand liggen: het zijn er intussen steeds meer en de diertjes hebben onze hulp meestal niet nodig.
Het jaarrapport wijdt verder aandacht aan de dood van Grijze zeehond Oscar. Deze hoogbejaarde zeehond bracht zijn laatste jaren aan onze kust door, en groeide in 2021 uit tot de mascotte van de vrijwillige zeehondenbewaking en kon ook op veel persaandacht rekenen. Ook de solitaire Tuimelaar, die al vele jaren met de regelmaat van de klok in onze wateren opduikt en vaak het gezelschap van duikers opzoekt, passeert de revue.
2021 markeerde de 75ste verjaardag van de Internationale Walvisvaartcommissie. Of er een reden is om de champagne boven te halen, leest u in een opiniestukje.
Alle zeezoogdieren genieten in België wettelijke bescherming. Het opvolgen van de populaties en het onderzoek naar verklaringen voor de geobserveerde trends, waarvoor het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen als verantwoordelijke overheidsdienst werd aangeduid, kaderen in de uitvoering van het Koninklijk Besluit betreffende de soortenbescherming in de zeegebieden onder de rechtsbevoegdheid van België, waarbij onder meer de afspraken gemaakt binnen de Kustwacht worden gevolgd. Ook het onderzoek naar de gezondheidstoestand en doodsoorzaken is een verplichting aangegaan in internationale afspraken, die ons bovendien veel leert over de toestand van het mariene milieu. De monitoring en het wetenschappelijk onderzoek naar zeezoogdieren zijn echter enkel mogelijk dankzij de steun van de lokale nood- en controlediensten en het enthousiasme en de meldingsbereidheid van vele waarnemers.
Voor informatie over recente waarnemingen van zeezoogdieren in België en instructies over wat te doen bij strandingen kan je terecht op de website marinemammals.be. Het volledige rapport over 2021, alsook de oudere jaarrapporten, kunnen hier worden geraadpleegd.
